सरसेनापती हंबीरराव मोहिते

#हंबीरराव_मोहिते (1630-1687), 

मराठा साम्राज्याचे पहिले सरसेनापती आणि छत्रपती शिवाजी महाराजांचे विश्वासू सेनानी होते. त्यांचे मूळ नाव हंसाजी मोहिते असून, शिवाजी महाराजांनी 1674 मध्ये त्यांना 'हंबीरराव' ही पदवी देऊन सरसेनापतीपदी नेमले. ते तळबीड (सातारा, महाराष्ट्र) येथील मोहिते-चव्हाण कुळातील होते आणि त्यांचे वडील संभाजी मोहिते शहाजी राजांचे सहकारी होते.

#प्रमुख_माहिती:

जन्म आणि कुटुंब: हंबीरराव यांचा जन्म 1 मे 1632 रोजी तळबीड येथे झाला (काही स्रोतांनुसार 1630). त्यांचे वडील संभाजी मोहिते आणि आई तुकाबाई होत्या. त्यांना दोन भाऊ (हरीफराव आणि शंकरजी) आणि दोन बहिणी (सोयराबाई आणि अन्नूबाई) होत्या. सोयराबाई यांचा विवाह शिवाजी महाराजांशी, तर अन्नूबाई यांचा विवाह शिवाजींचे सावत्र भाऊ व्यंकोजी यांच्याशी झाला होता. हंबीरराव यांची कन्या ताराबाई यांचा विवाह शिवाजींचे पुत्र राजाराम यांच्याशी झाला.

#सैन्य_कारकीर्द:

1674 मध्ये प्रतापराव गुजर यांच्या मृत्यूनंतर शिवाजी महाराजांनी हंबीररावांना सरसेनापती नेमले. त्यांनी नेसरीच्या लढाईत आदिलशाही सैन्यावर हल्ला करून विजापूरपर्यंत शत्रूंना पिटाळले.

1677 मध्ये त्यांनी धनाजी जाधव यांच्यासह येलबुर्गा येथे आदिलशाही सेनेचा पराभव केला. अब्दुल रहीम खान याला ठार केले आणि हुसैन खान याला कैद केले.

1681 मध्ये हंबीरराव आणि संभाजी महाराजांनी बुरहानपुरावर हल्ला करून मुगलांना लुटले आणि प्रचंड संपत्ती मिळवली.

1683 मध्ये कल्याण-भिवंडीच्या लढाईत त्यांनी मुगल सरदार राणामस्त खान याचा पराभव केला.

दक्षिण दिग्विजयात त्यांनी व्यंकोजीविरुद्ध लढून जगदेवगड, कावेरीपट्टम, चिदंबरम आणि वृद्धाचलम यांसारखे प्रांत जिंकले.

#निष्ठा_आणि_चारित्र्य: हंबीरराव हे स्वराज्याच्या स्वप्नाशी एकनिष्ठ होते. 1680 मध्ये शिवाजींच्या मृत्यूनंतर त्यांची बहीण सोयराबाईने आपला मुलगा राजाराम याला गादीवर बसवण्याचा कट रचला. परंतु, हंबीररावांनी आपली बहीण आणि जावई (राजाराम) यांच्याविरुद्ध जाऊन संभाजी महाराजांना पाठिंबा दिला, ज्यामुळे संभाजींची गादी वाचली.

#मृत्यू: 16 डिसेंबर 1687 रोजी #वाई (महाराष्ट्र) येथे औरंगजेबाविरुद्धच्या लढाईत हंबीररावांना वीरमरण आले. त्यांनी सात वर्षे संभाजी महाराजांसोबत मोगलांविरुद्ध लढा दिला.

#वारसा: हंबीररावांचे वंशज तळबीड आणि भवानी नगर येथे राहतात. त्यांच्या घराण्याने 20 पिढ्यांपासून पराक्रमाचा वारसा जपला आहे. कॅप्टन हंबीरराव अमृतराव बाजी-मोहिते (मृत्यू: 2023) हे त्यांचे थेट वंशज होते आणि त्यांनी दुसऱ्या महायुद्धात नाझी सैन्याविरुद्ध लढा दिला होता.

स्मारक: तळबीड येथे हंबीररावांचे स्मारक आहे, आणि त्यांच्या पराक्रमाची आठवण म्हणून वसंतगड किल्ल्याजवळ त्यांचा वीरगळ आहे.

#सांस्कृतिक_प्रभाव: त्यांच्यावर 'सरसेनापती हंबीरराव' नावाचा चित्रपट (2022) प्रवीण तरडे यांनी दिग्दर्शित केला आहे, ज्यामध्ये त्यांच्या शौर्याची गाथा दाखवली आहे.

हंबीरराव मोहिते यांचे शौर्य, निष्ठा आणि स्वराज्याप्रती समर्पण त्यांना मराठा इतिहासात अजरामर करते.